Мағжан Жұмабаевтың отаны, Мағжан Жұмабаев атындағы ауданның Булаев ауданы орталығында ақынның бюсті орнатылған. Мағжан Жұмабаевтың бюстінің авторы Азат Баярлин — республикада ғана емес, одан тыс жерлерде де танымал мүсін шеберлерінің бірі болды. Оның жұмысы Қазақстан мен Ресей астаналарын безендіреді.
Азат Баярлин - көптеген халықаралық көрмелердің қатысушысы, республикалық байқаулардың лауреаты (Астанадағы Сәкен Сейфуллин және Көкшетаудағы Абылай хан ескерткіші), Томскідегі әскери дәрігерлерге ескерткіш жасауға арналған байқаудың, Астанадағы жаңа алаңға арналған "Өмір ағашы" субұрқақ кешенінің және т.б. лауреаты. Ол жасаған Махамбет, Шоқан, Сәкен, Әлия бейнелері ұстамды, үйлесімді және табиғи. Мағжанның бюсті де солардың қатарында. Ақынның келбеті мен мінезін қолаға түсіру үшін А.Баярлин оның шығармашылығымен және өмірбаянымен танысты. Әйгілі ақынның ерекшеліктерімен таңқаларлық ұқсастықты, оның қайғылы шоғырлануын мүсінші сезініп, қайталағанын атап өтпеуге болмайды. Мағжан Жұмабаевтың Бұлаевтағы бюсті-Азат Баярлиннің Өлкенің мәдени дамуына қосқан зор үлесі.
Мағжан Жұмабаев көшесі Петропавл қаласының екіжақты қозғалыстағы автомобиль көлігінің басты меридиандық магистральдарының бірі болып табылады. Мағжан Жұмабаев көшесі Интернациональная көшесіне іргелес. Бұл көшелердің қиылысында ақынның атымен аталған алаң орналасқан.
Алаң Солтүстік Қазақстан университетінің, облыстық техникалық кітапхананың, мейрамхананың, кафенің және көпқабатты тұрғын үйдегі сауда залының ғимараттарымен қоршалған. Алаңның ортасында ақынға арналған гранитті мүсіндік ескерткіш бар. Сәндік бұталар мен гүлзарлармен көгалдандырылған. Мұнда дәстүрлі түрде жаңа жыл, Наурыз, қала күні және т. б. мерекелер өткізіледі.
1924 жылға дейін – Управская, 1924-1992 жж. - Коммунистік.
Мағжан Жұмабаев атындағы жоғары колледж
Колледж тарихы сонау 1920 жылдан, «Қызыл мұғалімдер» курсы ашылғаннан басталады. 1922 жылы 3 қазанда Ақмола губерниясының халықтық білім беру отырысында «Педагогикалық курсты педагогикалық техникум деп өзгерту» туралы қаулы қабылданды. Қазақ педагогикалық техникумының бірінші директоры болып Жұмағали Тілеулин, ал орыс педагогикалық техникумының директоры Ф.А. Стрижов тағайындалды. Мектеп бөлімінде екіжылдық оқыту жүзеге асырылды. Алғашқы түлектер 1925 жылы бітіріп шықты. Бұл республиканың мәдени өміріндегі елеулі оқиға болды.
1925 жылы 20 маусымда «Мир труда» Губерниялық газетте былай деп жазады: «Қиын жағдайдағы бес жылдық оқудан кейін Ақмола губерниясында білім беруде күресіп жүрген адамдарға алғашқы көмек беруге мүмкіндігіміз бар. Біз 40 түлекті шығардық, олар ауылға барып, онда кеңестік еңбек мектептерін ашады. Олардың 8-і қазақ ұлтынан». Педагогикалық техникум Ақмола губерниясындағы бірінші орта арнаулы оқу орны болғандықтан, педагогикалық кадрларды дайындаумен ғана емес, сондай-ақ көпшіл-белсенді жастарды өзіне тартатын негізгі мәдени орталық болды.
Қазақстандағы ең бірінші әдеби үйірме осы оқу орнында ашылды. Оны ұйымдастырушы белгілі қазақ жазушысы, академик Сәбит Мұқанов. Осы үйірмеден Иван Шухов, Шахмет Құсайынов, Жұмағали Саин, Әлжаппар Әбішев, Әбділдә Тәжібаев сияқты әдебиет тарландары бастау алды.
Техникумның хоры мен скрипкалық аспаптар оркестрінің аты қалаға әйгілі болды. Орыс хорынан басқа қазақ хоры құрылды. Бұл хорды әйгілі композитор, қазақ халық әндерін жинаушы И.В.Коцык ұйымдастырды. Ол кейін Абай атындағы Алматы опера театрының негізін салушылардың бірі болды. Қазақ хоры радиода, мектептерде, клубтарда концерттер қойды. 1928 жылы қараша айында Бүкілодақтық Орталық Атқару Комитетінің сессиясында Қазақстан Үкіметінің баяндамасына байланысты хор Мәскеуге шақырылды. Қазақ Кеңес музыкасының тарихы очерктерінде хор концерттері Мәскеу гарнизоны бөлімдерінде, Ғылым Академиясының ғалымдары мен партия жетекшілерінің және Кремль басшыларының алдында үлкен жетістіктерге жеткендігі аталып өтілді.
Оқушыларға білімге, ғылымды терең зерттеуге деген құштарлықты баулитын үйірмелердің кең түрі жұмыс істеді. Осы үйірмелерде Қазақстанның белгілі тұлғалары айналысты: әдебиеттанушы профессор, жазушы, сыншы, ғалым, филология ғылымдарының докторы Т. Нұртазин, Қазақстанның тұңғыш кибернетигі, ғылым докторы К. Тілегенов, Петропавл педагогикалық институтының негізін қалаушылардың бірі, география ғылымдарының кандидаты, профессор Овчинников, суретші В. Манзя. Бұл жылдары техникумға қаланың ең үздік педагогика мамандары Константин Семенович Владимирцев, Степан Васильевич Логинов, Раиса Николаевна Якутович сияқты ең үздік әдіскерлер жиналды.
Педагогикалық училище Ұлы Отан соғысы жылдары ауыр кезеңдерді басынан өткерді. Оқушылар мен оқытушылар майданға көмек көрсетті: жылы киім жинады, госпитальда жұмыс істеді. Педучилище түлектері мен оқытушылары - ер адамдар Отан қорғау үшін майданға аттанды. Бұрынғы директор Усов атақты әскербасы болды (кейін генерал-лейтенант), 1941 жылдың түлегі Кеңес Одағының Батыры, 177-нші атқыштар полкінің командирі, гвардия лейтенанты Ысқақ Ыбыраев Польшаны қорғауда ерекше көзге түсті.
50-60 жылдары оқу орны үлкен табыстарға ие болды, бұл жылдары педагогикалық училищені дарынды, біртума тұлғалар басқарды: Медынина Надежда Михайловна - екі Ленин орденінің кавалері, Қазақ СРО-ның еңбегі сіңген мұғалімі, Илья Павлович Залманов - Қазақ СРО-ның еңбегі сіңген мұғалімі. 1955 жылы Илья Павлович педагогикалық училищенің директоры болды. И.П. Залманов басшылығымен Петропавл педагогикалық училищесі еліміздің үздік педагогикалық оқу орындарының бірі болды.
1967 жылы 13 маусымда ССРО Жоғары Кеңесі Президиумының Жарлығымен білікті кадрларды дайындағаны үшін Қаз СРО Жоғары және орта арнаулы білім министрлігінің Петропавл педагогикалық училищесі Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталды.
Мағжан Жұмабаевтың мемориалдық мұражайы 1993 жылы, ақынның туғанына 100 жыл толуына орай, өз Отанында, Қазіргі ауданның Булаевский Сарытомар ауылында ашылды.
Мұражайда барлығы 250 экспонат бар. Жиналған кітаптардан басқа - фотосуреттер, Омбы, Алматы және Петропавл мұрағаттарынан алынған құжаттардың көшірмелері. Ақынның шығармашылығы мен өмірін зерттеушілерді ерекше қызықтыратын бірегей экспонаттар, атап айтқанда, 1923 жылы Ташкентте жарық көрген Мағжанның таңдаулы өлеңдер жинағы. Сол жылдардағы сирек кездесетін фотосуреттер, поэтикалық сөз шеберінің жеке заттары әртүрлі басылымдардан белгілі ақпаратты толықтырады
Бүгінгі таңда мұражай Солтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің және Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің қарауына жататын мемлекеттік музей мәртебесіне ие. Мағжан мұражайы ақынның бай әдеби мұрасын кеңінен насихаттауға, ақын мен азаматтың өмірі мен қызметі мысалында Қазақстандықтардың жас ұрпағына патриоттық тәрбие беруге қызмет етеді.
1993 жылы тамызда, Петропавлда, ақынның 100 жылдық мерейтойы күндері Интернациональная және Мағжан Жұмабаев көшелерінің қиылысындағы алаңда Солтүстік Қазақстан жерінде туған көрнекті қазақ ақыны Мағжан Жұмабаевқа ескерткіш ашылды.
Оның авторы - Қазақстан Республикасының жетекші мүсіншісі, халықаралық байқаулардың лауреаты және дипломанты, Суретшілер Одағының мүшесі Марат Өмірсерекұлы Айнеков.
Ескерткіш-отырған Мағжанның үш метрлік гранит фигурасы. Отырған ақынның иығында Сұңқар-ойлардың жоғары ұшуының символы. Мүсін қоңыр түсті перде гранитінен жасалған. Тұғырға " Мағжан Жұмабаев. 1893—1938».
Тұғыр гранитті жылтыратылған плиталардан жасалған үш сатылы стилобатта орналасқан. Мүсін бойынша жұмыста авторға ақынның жиені Гадильша Кахарманов көмектесті. Ол Мағжанға өте ұқсас болып шықты және ол Мағжанды көрген және есіне алған ақынның тірі туыстарының бірі.
Ескерткіш Петропавл қаласының көркемдік-сәулеттік келбетінің құрамдас бөлігі болып табылады және монументалды өнердің үлгісі болып табылады.
Жұмабаев алаңы (бұрынғы ғарышкерлер, кейін тыңшылар алаңы). М.Жұмабаев көшелеріне (Петропавл қаласының екіжақты қозғалыстағы автомобиль көлігінің негізгі меридиандық магистральдарының бірі) және Интернациональная көшелеріне іргелес. Алаңды Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің ғимараттарымен қоршалған. М. Қозыбаева, облыстық техникалық кітапхана, мейрамхана, кафе және көпқабатты тұрғын үйдегі сауда залы қоршайды. Орталықта ақынға арналған гранитті мүсіндік ескерткіш бар. Сәндік бұталар мен гүлзарлармен көгалдандырылған. Мұнда дәстүрлі түрде жаңа жыл, Наурыз, қала күні және т. б. мерекелер өткізіледі
Мағжан Жұмабаев ауданы — Солтүстік Қазақстан облысының солтүстік-шығысында орналасқан әкімшілік-аумақтық бөлініс. 1928 жылы құрылған. Жер аумағы 7,8 мың км².[3] 1997 жылы Возвышен ауданымен бiрiккен. 2000 жылы Булаев ауданы Мағжан Жұмабаев ауданы болып қайта аталды. Орталығы – Булаев қаласы (1893 жылы құрылған), 1969 жылы қала мәртебесін алды. Булаевтан облыс орталығына дейiнгi қашықтық 106 км.
Аудан солтүстiгiнде және шығысында Ресей Федерациясының Омбы және Түмен облыстарымен, батысында - Солтүстік Қазақстан облысының Аққайың және Қызылжар, оңтүстiгiнде - Тайынша және Ақжар аудандарымен шектесiп жатыр. Солтүстік бөлігі - орманды дала, оңтүстігінде шағын көл қазаншұңқырлары кездеседі.
Климаты тым континеттік, қаңтар айының жылдық орташа температурасы -18-19°С, шілдеде 18-19°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 300-350 мм. Топырағы карбонатты қара топырақты, шалғынды-қара топырақты, орманды және сортаң топырақ. Ауданның өсімдік жамылғысы бетеге, боз, селеу, сәбізшөп, бидайық, жусан, т.б. құрайды. Орманды дала белдемінде қайың, терек, сібір үйеңкісі басым. Бұталардан итмұрын, шие, шаттауық, тал, т.б. өседі. Сирек өсімдіктеріне ашық құндызшөп, сарғыш құндызшөп, шүйіншөп, альпі астрасы, шайқурай, бетеге, шолпанкебіс жатады. Жануарлардан бұлан, елік, қасқыр, түлкі, күзен, борсық, қоян, ондатр, т.б. мекендейді. Құстардан қаз, үйрек, аққу; жыртқыш құстардан - қаршыға, т.б. кездеседі. Су айдындарында шабақ, мөңке, алабұға мол.
Шағын көлдер бар. Ірілері: Келтесор, Майбалық және Қамыстысай өзені аңғарында Половинное, Соленое, Қамысты, Медвежье, Баранье. Бұл көлдердің басым бөлігінің суы ащы және тұзды келген.
Ауданда 2010 жылғы 1 қаңтарға 313 кәсiпорын тiркелген, оның iшiнде 2 - iрi, 25 - орта, 286 - шағын кәсiпорындар. Олардан 176 заңды тұлға мемлекеттiк меншiк нысанына, 133 - жеке меншiк, 4 - заңды тұлға шетел меншiгi нысанына жатады. 2009 жылдың қорытындысы бойынша: Ауданда облыстың ауыл шаруашылығының жалпы өнiмiнiң 10,5%-ы (25 101,6 млн.теңге) өндiрiлген. Өнеркәсiп кәсiпорындарымен (қаржылық емес корпорация секторы) 570,6 млн.теңгенiң өнiмi өндiрiлген, облыстағы үлесi 0,8%. Өнеркәсiп өнiмiнiң физикалық көлемiнiң индексi 102,8% құрайды. Бөлшек тауар айналымының көлемi (қоғамдық тамақтандырусыз) 255,9 млн.теңге сомасын құрайды. Тауар айналымның физикалық көлемiнiң индексi 52,5% кұрады. 2009 жылдың басына аудан кәсiпорындарының негiзгi құрал-жабдықтары 6 146,9 млн.теңге сомасын құрап, тозу деңгейi 37,3% болды. Негiзгi капиталға салынған инвестиция көлемi 1 558,5 млн.теңге құрады. Пайдалануға 8,5 мың шаршы метр тұрғын үй берiлдi. Ауданның экономикасында 24,4 мың адам жұмыс iстейдi. Орташа айлық жалақы (кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын шағын кәсiпорындарсыз) өткен жылмен салыстырғанда 18,2% өсiп, 38 250 теңгенi құрады. Нақты жалақы 10,5% өстi. Орташа жан басына шағып есептегенде атаулы ақшалай табыс 25 963 теңге құрады. Орташа жан басына шаққандағы күн көрiстiң ең төменгi деңгейiнiң шамасы жыл аяғына 10 952 теңге құрады. Ауданның ауыл шаруашылығына жарамды жер аумағы 637,2 мың га, жайылым мен шабындық 176,8 мың га.
Аудан арқылы Сібір темір жолы Мәскеу-Владивосток темір жолы, сондай-ақ Петропавл-Омбы-Новосібір автомобиль жолы, Булаев-Молодогвардейский, Қарақоға-Конюхов автомобиль жолдары өтеді.
Мағжан Жұмабаевтың 110 жылдығын мерекелеу құрметіне ақынның Отаны Молодежное ауылының маңында Бикеннің (Мағжанның әкесі) бұрынғы бес қабатты ағаш үйінің орнына салмағы 3 тоннадан асатын Көкшетау облысынан әкелінген тас орнатылды. Тасқа 1893 жылы Ұлы Мағжан дүниеге келген деген жазу жазылған. Кейіннен бетон плиталар төселіп, орын қоршалған, ал қазір бұл тас Мағжанның "ата-баба" тасы деп аталады. Жастар, қарттар, кез-келген адам осында тоқтайды: қарттар дұға оқиды, Жастар Отанға адал болуға ант береді. 2008 жылы Жас қайың ағаштары отырғызылды, олар үйдің айналасындағы бұрынғы табиғатты Сасықкөл көліне дейін қалпына келтіруі керек.
Петропавлда 2012 жылы Қазақстан Конституциясы күні жаңартылған вокзал маңындағы алаңда қазақтың ұлы ақыны Мағжан Жұмабаевқа ескерткіш ашылды. Салтанатты рәсімге сол уақыттағы облыс әкімі Серік Біләлов, өңір жұртшылығының өкілдері, шығармашылық зиялы қауым өкілдері мен ардагерлер қатысты. ҚР Конституциясының 17 жылдығына орай Петропавл тағы бір көрнекті орынмен толықтырылды. Ескерткішті облыс әкімі Серік Біләлов ашты. Биіктігі бес метрден асатын қола ескерткіш әсер қалдырады.
Мақаланы құрған күні 11.08.2025 17:06
Мақаланы жаңартқан күні 13.08.2025 14:22
